Sonbahar bir geçiş zamanıdır. Kışa hazırlanırken birçok ağaç ve çalı sessizce yapraklarını döker ve yüklerinden kurtulur. Öncesinde ki yaz mevsiminin yoğun sıcağıyla yakıcı olan sıcaklıklar, sonbaharın engin parlaklığına işaret etmeye başlar ve rüzgarla birlikte yavaşça güç toplayarak, kışın gelişini nefesinde taşır. Sonbahar, bizi boş ve çıplak hissettirecek belirli bir boşluğa sahiptir, ancak aynı zamanda olasılıklarla doludur. Bu mevsimde biraz sessizleşip varlığımızın özüne inip basitliğin tadını çıkarabileceğimiz bir zamandır. Sonbahar gelirken hava elementinin hakimiyetiyle beraberinde ve prana (yaşamın ince özü/nefesi) getirir. Sonbahar kuru, pürüzlü, rüzgarlı, düzensiz, serin, ince ve açıktır. Bunların hepsi vata dosha tarafından paylaşılan niteliklerdir ve sonbahar bir vata mevsimi olarak kabul edilir. Bu prensipten ötürü, sonbaharda vata’yı dengelemek son derece önemlidir. Ayurveda, mevsimlik bir rutini yıl boyunca sağlığın önemli bir köşe taşı olarak görmektedir. Mevsimsel kaynaklı dengesizlik potansiyelini dengeleyen yaşam tarzı seçimleri ile yerel ikliminizin doğasını dengelemek, sağlığı korumanın en basit yollarından biridir. Mevsimlerin değişikliğini dikkate alırken bununla birlikte yaşadığımızın bölgenin koşullarının değişikliğini de dikkate almayı gözden kaçırmamalıyız. Sonbahar klasik vata mevsimidir, karakterize eden nitelikleri kuru, hafif, soğuk, kaba, ince, hareketli ve boşluk. Bununla birlikte, yaşadığınız yere bağlı olarak, vata’nın kuru ve geniş nitelikleri yaz başlarında ortamınızın yaygın bileşenleri olabilir ve sonbaharın ardından çok kuru, soğuk ve rüzgarlı bir kış gelebilir. Bu niteliksel perspektiften gözlemlemeye başlamak, yerel ikliminizdeki hem günlük hem de mevsimsel dalgalanmalara daha uyumlu hale gelmemizi sağlar. Gerçek şu ki, çoğumuz mevsimsel olarak uygun alışkanlıkları zaten farkında olmadan bile benimsiyoruz. Örneğin yaz mevsiminde, salataların ve karpuzun bolca tadını çıkarma arzumuzun aslında sıcağın ve yoğunluğun bir nevi bedensel panzehirine olan istektir. Ardından Ekim ve Kasım ayları geldiğinde bu arzumuz giderek azalır ve kendimizi lezzetli balkabağı yada benzer yemekler pişirirken buluruz. Çünkü beden mevsimsel rutin içinde bu geçişe sonbaharın kuru, hafif ve düzensiz doğasını doğal olarak baskı altına alan doyurucu, topraklanmış yiyecekleri tüketme arzusuyla eşlik eder. Bu şekilde bir döngüde her sezonun etkilerine karşı beslenme ve yaşam tarzı seçimleri yaparak, yıl boyunca iç dengenizi ve sağlığınızı daha iyi koruyabilirsiniz. Ayurveda prensibinde karşıt dengeyi düşünürsek, sonbaharın niteliklerinin zıttı olan sıcaklık, yağlılık, derin beslenme, sevgi dolu ilişkiler ve istikrar duygusu ile doldurursanız vata dönemini daha az rahatsız edici, hasarlı olacaktır. Buna ek olarak, vata dengesizliğinin semptomlarını bilmek faydalı olabilir, böylece ortaya çıkarlarsa müdahale için hazırlıklı olursunuz.
Sonbahar Mevsiminde Nasıl Beslenmeliyiz?
Protein bakımından zengin, yağ oranı yüksek, ısınmış, baharatlı yiyecekler ve sıcak servis ile yapılan besleyici gıdalar, iç nem rezervlerinizi koruyacak ve sizi vata mevsiminde topraklayacaktır. Elbette tatlı, ekşi ve tuzlu tatları da tercih etmek isteyeceksiniz. Genel olarak yumuşak yiyecekler yiyin ve ghee(saf yağ) veya diğer yağları bolca kullanmaktan kaçınmayın. Yulaf ezmesi, tapyoka, pirinç kreması ve buğday kreması gibi pişmiş tahıl kahvaltıları yılın bu zamanında mükemmeldir. Buharda pişirilmiş sebzeler, doyurucu tahıllar, çorbalar ve güveçler içeren öğle ve akşam yemekleri topraklama ve nemlendiricidir. Et ve yumurta yemek için yılın en iyi zamanlarından biridir. Süt ürünleri ve çoğu kabuklu yemişler ve tohumlar da faydalıdır. Genel olarak, çiğ sebze, soğuk ve donmuş gıdalardan, acı, keskin ve büzücü tatlardan uzak durun. Brokoli, lahana, karnabahar, lahanası, yapraklı yeşillikler, beyaz patates, fasulye, patlamış mısır, kraker, darı ve kuru meyve gibi yiyecekleri tüketirken kurutulmuş yani hafifletilmiş olanları tercih edin. Bu yiyecekleri tüketirken ıslatın ve iyi pişirin ve mutlaka ghee ile servis yapın. Vata yeterli beslenmeyi gerektirir, bu yüzden oruçtan kaçınmak en iyisidir.
Tercih Edilecek Meyveler
Pişmiş elma, avokado, greyfurt, üzüm, limonlar, portakal, papaya, suda bekletilmiş kuru erik-üzüm, misket limon,mango, mandalina
Tercih Edilecek Sebzeler
Pancar, havuçlar, kırmızı biber, sarımsak, bamya, soğanlar, kış kabakları, tatlı patates
Tercih Edilecek Tahıllar
Solmayan çiçek, esmer pirinç, kinoa, buğday, yulaf,basmati pirinç
Tercih Edilecek Baklagiller
miso, mercimek, sarı mercimek, maş fasulyesi, fasulye
Tercih Edilecek Fındık ve Tohumlar
Tüm fındık ve tohumlar vata mevsimini destekler
Tercih Edilecek Süt Ürünleri
Tereyağı, krem, ghee, kefir, soğuk olmayan süt, ekşi krema, peynir, yoğurt
Tercih Edilecek Hayvansal Ürünler
Sığır eti, ördek, yumurtalar, istiridyeler, karides, hindi, geyik eti, bizon, tavuk, balık, istakoz, yengeç
Tercih Edilecek Yağlar
Badem yağı, zeytin yağı, aspir yağı, susam yağı, fıstık yağı, ghee
Tercih Edilecek Tatlandırıcılar
Bal, jaggary, akçaağaç şurubu, şeker kamışı, pirinç şurubu, ham şeker
Tercih Edilecek Baharatlar
Tüm Baharatlar Vata Sezonu (sonbahar) İçin İyidir
Sonbahar Mevsiminde Yaşam Tarzı
Vata’yı desteklemenin en etkili yollarından biri, günlük bir rutin oluşturmaktır. Her gün kabaca aynı saatlerde aynı şeyleri yapmaya çalışın (uyanın, egzersiz yapın, yemek yiyin, uyuyun vb.). Sabahın erken saatlerine özgü sessizlik, durgunluk sakinlik ve sevgi dolu bir ortamdan tam olarak yararlanarak, erken saatlerden başlayarak gün içinde belli bir ritmde kalın. Bu sayede sinir sisteminizi sakinleştirebilir, dokularınızı uyandırabilir ve cildinize sıcak, organik susam yağı ile masaj yaparak enerjinizi topraklayabilirsiniz. Bu uygulamayı yaptıktan sonra gün boyunca etkisini hissedebilmek için bir süre cilttte bırakıp sonra ılık duş almak önemlidir. Buhar banyoları iç nemi korumaya yardımcı olabilir. Biraz yumuşak yoga ve on ila on beş dakika meditasyon istikrar ve zindelik duygunuzu daha da geliştirecektir. Biraz kokunun tadını çıkarırsanız, vetiver, sardunya ve narenciye esansiyel yağları yılın bu zamanında çok uygundur.Sonbahar renklerinde giyinin (kırmızılar, sarılar, portakallar ve beyazlar) ve gün boyunca bedeninizi sıcak tutacak kıyafetler giyinin. Sonbahar mevsiminin ısıran rüzgarından ve soğuktan korumak için başınızı ve kulaklarınızı kapatın. Mümkün olduğu kadar yüksek gürültüye, agresif müziğe, hızlı araç sürüşlerine ve aşırı cinsel aktiviteden kendinizi uzaklaştırın. Gün doğmadan bolca dinlenebilmek için 22:00-22:30 arasında yatakta olmaya özen gösterin.
Sonbahar Mevsiminde Hangi Egzersizleri Yapmalıyım?
Egzersiz yapmak için günün en iyi zamanları sabahın erken saatlerinde ve akşam saatlerinde (04:00/06:00-16:00/18:00) dir. Vata hızlı, hareketli aktivitelerle çok kolay bir şekilde ağırlaşır, bu nedenle yavaş, nazik, güçlendirici egzersizleri tercih edin. Yürüyüş, yüzme, bisiklet, yoga ve tai chi, uygun yoğunlukta yapılması koşuluyla iyi seçimlerdir. Kapasitenizin yaklaşık yüzde elli ila yetmişinde egzersiz yapın ve derin nefesler alın. Bu dönemdeki aktiviteleriniz yeterli rahatlama ve uyku ile dengelenmesi önemlidir. Ancak bu şekilde dokularınız düzgün bir şekilde gençleşebilir.
Sonbahar Mevsiminde Nasıl Bir Yoga Pratiği Uygulamalıyım?
Sıcaklık, topraklama, stabilite ve odaklanma hissini yoga uygulamanıza dahil etmek, vata üzerinde derinden sakinleştirici bir etkiye sahiptir ve vata sezonunda harikalar yaratabilir. Nefesiniz derin ve akıcı olmalıdır. Pranayama (yoga nefes egzersizleri) uygulayın, nadi shodhana (Alternatif Burun Deliği Solunumu) yılın bu zamanında sizi dengeye getirecektir. Vata pasifize eden bir yoga türü seçin. Yavaşça ısının ve bazı eklem rotasyonları ekleyin. Niyet ve akışkanlıkla hareket edin – mümkün olduğunca ellerinizi ve ayaklarınızı mindere topraklayın, duruşlar arasında zıplamayın. Rahat bir güneş selamlaması gibi yumuşak akışlar vata için mükemmeldir. Dağ gibi pozları dengelemek ve dengelemek de mümkündür. Savaşçı pozları, ağaç pozları, denge ve gücü arttırmak için, kobra ve çocuk pozları topraklanma ve alt dünya ile bağlantı kurmak için, oturan ileri pozlarla zihni sessizleştirin. Duvarda ki bacak pozları da vata için çok iyi. Pratik sonunda uzun bir shavasana yaparken bedeninizi sıcak tutmak için bir battaniyeyle örtün.